Język polski 2 FTP- 21.04.2020 r.
TEMAT: MIŁE, WYKWINTNE, PRZYJEMNE SALE… I MIESZKANIE […] PUSTE JAK PSIARNIA. IDEA DOMU I BEZDOMNOŚCI.
Dom to symbol stabilizacji życiowej, spokoju, ciepła i relacji rodzinnych, które chronią człowieka przed samotnością. To swoiste „miejsce człowieka na świecie”. Bezdomność natomiast jest utożsamiana z biedą, alienacją, zagubieniem, samotnością, śmiercią, odrzuceniem społecznym. Na dzisiejszych zajęciach zanalizujemy ważne dla wymowy „Ludzi bezdomnych” idee domu i bezdomności.
- Przeczytaj fragmenty powieści zamieszczone w podręczniku na str. 79- 81
2. Na podstawie fragmentów tekstu, proszę dokonać charakterystyki przestrzeni zamieszkiwanych przez:
a. Judyma- fragment 1
b. inż. Korzeckiego- fragment 2
c. J. Podborską marzenia związane z posiadaniem własnego domu- fragment 3
Wykonaj polecenia do fragmentów tekstu, (podręcznik, s.82, zadania 1-6)
Zapoznaj się z sugestiami interpretacyjnymi analizowanych fragmentów powieści:
| Charakterystyka przestrzeni | Charakterystyka postaci |
| Fragment 1.
– cisowskie mieszkanie T. Judyma (apartamencik), – dwie ogromne sale znajdujące się na parterze starego zamku (obszerne mieszkanie), – ślady dawnego bogactwa widoczne w wyposażeniu wnętrza (np.: ściany wyłożone makatami, piękne boazerie, złocone gzymsy itd.), – piękno elementów architektonicznych (np.: filigran królewskiego stylu), – komfort (kominek, wygodne sprzęty), – portrety kobiet (uśmiech widoczny na ich obliczach, odsłonięte ramiona). |
– fascynacja luksusem (uleganie pokusie komfortowego życia),
– preferowanie wygodnego trybu życia, – fascynacja zmysłowym pięknem życia (wrażliwość na piękno), – somatyczność (zmysłowa atmosfera gabinetu). |
| Fragment 2.
– mieszkanie Korzeckiego, – duże, ale puste mieszkanie (jak psiarnia), – spartańskie wyposażenie (w mieszkaniu znajdują się tylko niezbędne sprzęty), – ubogie wyposażenie apartamentu oferowanego Judymowi, – ograniczenie wyposażenia mieszkania do minimum, – wnętrze „bez tożsamości”. |
– skromność,
– funkcjonalność, – ascetyczność (spartańskość), – tajemniczość (enigmatyczność), – pogarda dla dóbr materialnych. |
| Charakterystyka przestrzeni | Charakterystyka postaci |
| Fragment 3.
– wymarzone mieszkanie Joanny, – odrzucenie elementów świadczących o zbytku, luksusie, – mieszkanie pełne prostych sprzętów, – piękno prostoty wyposażenia mieszkania, – przedmioty stworzone z niepotrzebnej materii. |
– skromność,
– wrażliwość na piękno zwykłych przedmiotów, – szacunek dla pracy ludzkich rąk, – mieszkanie jako ucieleśnienie marzeń o kresie bezdomności |
3. Znaczenia aspektów przestrzennych w utworze S. Żeromskiego w kontekście tytułu utworu.
Zastanów się, do ilu bohaterów powieści można odnieść kategorię „bezdomności”, na czym polega ten stan w ich życiu.
Np.:
- Judym → konieczność opuszczenia ojca / wychowywanie przez znienawidzoną ciotkę, nieustanne wynajmowanie mieszkań (Paryż, Warszawa, Cisy itd.), trudności w nawiązywaniu kontaktów z współpracownikami,
- Podborska → sieroctwo, konieczność opuszczenia rodzinnego domu, zamieszkiwanie na pensjach, nieustanne poszukiwanie pracy zarobkowej, podróżowanie razem z pracodawcami;
- bracia J. Podborskiej → życie poza krajem, z dala od siostry / rodziny, konieczność przebywania na zesłaniu (Wacław), – inż. Korzecki → dekadenckie poczucie bezsensowności ludzkiego życia,
- rodzina W. Judyma → bieda rodziny proletariackiej zmuszająca do opuszczenia rodzinnego miasta, emigracja zarobkowa, – mieszkańcy warszawskiej dzielnicy biedy → nieludzkie warunki życia.
Uporządkowanie informacji uwzględniającej dosłowny i metaforyczny sens formuły „bezdomności” – poniższe informacje przepisz do zeszytu.
| Oblicza bezdomności | ||
| Sens dosłowny → aspekt przestrzenny: | Sens metaforyczny → aspekt emocjonalny, społeczny, światopoglądowy | |
| Tomasz Judym | ||
| – nieustanne zmienianie miejsca zamieszkania spowodowane przez złożoną sytuację w dzieciństwie (przeprowadzka z rodzinnego domu do ciotki) oraz poszukiwanie stałego miejsca pracy / utratę posad (Warszawa – Cisy – Dąbrowa)
|
– Judym jako człowiek wykorzeniony; – bezdomność Judyma jako wynik awansu społecznego (trudności w odnalezieniu się w środowisku inteligenckim oraz w sferach wyższych);
– bezdomność jako świadomy wybór bohatera (założenie rodziny jako zagrożenie dla możliwości realizacji planów zawodowych)
|
|
| Wiktor Judym | ||
| – opuszczenie kraju spowodowane przez biedę i nędzę życia proletariackiego (emigracja zarobkowa) oraz socjalistyczne poglądy (utrata pracy) | – samotność (poczucie odrzucenia przez brata, któremu udało się zdobyć wykształcenie i zawód przynoszący prestiż społeczny); | |
| Oblicza bezdomności | ||
| Joanna Podborska | ||
| – konieczność opuszczenia domu spowodowana trudną sytuacją rodzinną (zubożenie),
– specyfika pracy (posada prywatnej nauczycielki jako praca zmuszająca Joannę do ciągłych podróży). |
– sieroctwo, tęsknota za braćmi;
– samotność kobiety w społeczeństwie stanowionym przez władzę mężczyzn; – samotność Joanny jako wynik odrzucenia przez Tomasza. |
|
| Wacław Podborski | ||
| – konieczność opuszczenia kraju w wyniku działalności w opozycji politycznej (zesłanie na Sybir) | – tęsknota za bliską rodziną,
– samotna śmierć na zesłaniu z dala od ukochanej rodziny. |
|
| Les-Leszczykowski | ||
| – konieczność opuszczenia kraju po wzięciu udziału w powstaniu styczniowym (ucieczka – emigracja polityczna) | – samotność emigranta, który nie ma możliwości powrotu do ojczyzny z powodów politycznych | |
| inż. Korzecki | ||
| – człowiek „bez biografii” (nie wiadomo skąd pochodzi, dokąd zmierza) | – samotność egzystencjalna bohatera jako przejaw jego nadwrażliwości emocjonalnej, postawy dekadenckiej (tajemnicze samobójstwo jako próba ucieczki od poczucia bezsensu) | |
„Bezdomność” w powieści S. Żeromskiego manifestowana jest za pomocą: biedy, nędzy, nieludzkich warunków egzystencji, bezrobocia, sieroctwa, samotności, niemożności znalezienia dla siebie miejsca w przestrzeni społecznej, zagubienia egzystencjalnego, poczucia tragizmu.
4. Polecenie: Odwołując się do treści powieści, zgromadź informacje na temat „domów” Tomasza Judyma. Na podstawie zgromadzonych informacji sformułuj wnioski odnoszące się do głównego bohatera.
Sugestie interpretacyjne znajdziesz w załączniku-sugestie interpretacyjne- 1
5. Podsumowanie:
Interpretacja sensu tytułu powieści Żeromskiego w odniesieniu do jego problematyki.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego można rozpatrywać w sensie dosłownym oraz metaforycznym.
W znaczeniu dosłownym, ludzie bezdomni to ludzie, którzy nie mają własnego domu. Zagadnieniu temu pisarz poświęca wiele uwagi.
Bezdomnymi są nie tylko główni bohaterowie utworu – Tomasz Judym i Joanna Podborska. Bezdomność dotyczy również ludzi z dalszego tła powieści, należący do klasy robotniczej, którzy żyją w tragicznych warunkach mieszkaniowych. Żeromski podkreśla ten fakt, określając ich mieszkania jako „nory” i „budy”. Wielu z nich, podobnie jak Wiktor Judym, zostaje zmuszonych do tułaczki po świecie w poszukiwaniu godziwej pracy. Znaczenie dosłowne tytułu dzieła jest jednocześnie oskarżeniem panującego porządku społecznego.
Bezdomność w powieści Żeromskiego posiada również znaczenie metaforyczne, rozpatrywane w kilku aspektach. W „Ludziach bezdomnych” zarówno główni bohaterowie, jak i wiele postaci drugoplanowych (Wiktor Judym, inżynier Korzecki, M. Leszczykowski) nie mają swojego miejsca na świecie. Taki sens bezdomności można określić jako bezdomność społeczną.
W „Ludziach bezdomnych” można odnaleźć również sens bezdomności nie wypowiedziany wprost ze względu na cenzurę. To bezdomność ludzi, którzy ze względów politycznych musieli opuścić ojczyznę – dobrowolnie jak Wiktor Judym lub z rozkazu władz jak brat Joanny, Wacław, umierający na zesłaniu.
Metaforę bezdomności można odczytać także w sensie egzystencjalnym. Wynikała ona z poczucia wyobcowania, samotności, niemożności pogodzenia się ze złem oraz „niezakorzenienia” człowieka w świecie. Taki typ bezdomności odczuwał inżynier Korzecki, w którego osamotnieniu i lęku przed światem znalazły odbicie zagadnienia charakterystyczne dla dekadentyzmu. Ostatecznie bohater odrzucił świat, popełniając samobójstwo.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego można więc interpretować w różnoraki sposób. „Ludzie bezdomni” to nie tylko ci, którzy nie mają własnego domu – w znaczeniu potocznym, ale także ci, którzy nie mają ojczyzny oraz ci, którzy nie potrafią odnaleźć się w świecie.
Na zakończenie zajęć przeczytaj jak o bezdomności pisał S. Żeromski we wspomnieniach o Marianie Abramowiczu, działaczu ruchu podziemnego, zesłanego do Wierchojańska:
„Gdy napisałem był opowiastkę o ludziach bezdomnych tego typu, a raczej o tym antropologicznym gatunku pod tytułem „Ludzie bezdomni”, otrzymałem daleką, ogólną drogą, fotografię Mariana Abramowicza i jego rodziny z Wierchojańska na Sybirze, w futrach reniferowych czy niedźwiedzich. Twarze tylko aryjskie wskazywały, że to nie są Eskimosi lub Jakuci. Na odwrocie wizerunku znalazłem napis: „Za „Bezdomnych” od bezdomnych podziękowanie i pozdrowienie. Była to w moim życiu pisarskim najzaszczytniejsza „recenzja” i najwyższa nagroda.”.
Praca domowa:
Jak Judym rozumie pojęcie bezdomności? Odpowiedz w kontekście całej powieści.
Podpisaną pracę domową proszę odesłać na mojego maila, do dnia 22.04.2020 r.
W razie pytań, proszę o kontakt przez messenger, e –mail : b.kusiuk@wp.pl
Pozdrawiam – Bożena Kusiuk