26.05.2020 r.
Temat: Polski my naród… Różne ujęcia sprawy narodowej w XIX i XX w.
Na dzisiejszych zajęciach zapoznamy się z trzema utworami podejmującymi problematykę patriotyczną. Utwory te, to: „Rota” Marii Konopnickiej, list biskupów polskich do biskupów niemieckich oraz piosenka Grzegorza Ciechowskiego „Nie pytaj o Polskę”. Wszystkie utwory zostały napisane w ważnych okolicznościach historycznych: „Rota” Konopnickiej powstała w czasie antypolskich represji dokonywanych przez Niemców w znajdującej się pod zaborem pruskim Wielkopolsce, list polskiego episkopatu został napisany w roku poprzedzającym uroczystości tysiąclecia chrztu Polski, a piosenka Ciechowskiego powstała w 1988 r., tuż przed ważnymi przemianami politycznymi w Polsce.
- Polecenie:
Przeczytaj tekst „Roty”- podręcznik, s.177, oraz fragment „Orędzia biskupów polskich…”- podręcznik, s. 179-180
Zapoznaj się z pojęciami kluczowymi: naród, patos, nacjonalizm, pojednanie, które znajdziesz w podręczniku, temat 32
Interpretacja porównawcza tekstów literackich:
- Omówienie kontekstu interpretacyjnego w kontekście informacji zawartych w podręczniku.
| Rota | Orędzie biskupów polskich… |
| – czas zaborów (początek XX w.),
– powstanie patriotycznej pieśni, jako reakcja na nasilenie procesów germanizacyjnych (np.: sprawa polskiej szkoły we Wrześni / strajk uczniów 1901–1902 r.) |
– po II wojnie światowej (czasy PRL-u),
– tekst orędzia powstał, jako reakcja na postulaty Soboru Watykańskiego II oraz element obchodów tysiąclecia chrztu Polski w 1966 r. |
2. Rozumienie pojęcia polskości / atrybuty polskości.
| Rota | Orędzie biskupów polskich… |
| – atrybutami polskości są: ziemia, mowa, tradycje (piastowskie), religia, „Polska”, jako nazwa etniczna;
– polskość manifestuje się przez: wierność tradycji przodków określającej tożsamość narodową Polaków, stawienie czoła postępującej germanizacji, traktowanie codziennego życia, jako walki z wrogiem, gotowość do poświęcenia życia w walce, dumę narodową / rodową, nieustępliwość w walce itd. |
– atrybutami polskości są: wiara chrześcijańska (katolicyzm), symbioza religii i państwa. |
3. Obraz Niemca.
| Rota | Orędzie biskupów polskich… |
| – nawiązanie do XIX-wiecznego stereotypu Niemca,
– Niemiec, jako wróg (przeciwnik w walce), – Niemiec, jako „obcy” zagrażający polskiej tradycji, historii i tożsamości. |
– przywołanie postaci św. Jadwigi, jako polemika ze stereotypem Niemca,
św. Jadwiga, jako ucieleśnienie cnót chrześcijańskich (tu: religijność, cnotliwość), – działalność świętej, jako przejaw pokojowej koegzystencji dwóch różnych narodów obok siebie (np.: św. Jadwiga, jako dobrodziejka ludu polskiego) – władanie polszczyzną przez świętą pochodzącą z Niemiec, jako argument ukazujący szczere intencje sąsiadów zza Odry, – św. Jadwiga, jako pomost miedzy Polską i Niemcami |
4. Znaczenie religii w stosunkach polsko-niemieckich.
| Rota | Orędzie biskupów polskich… |
| – Bóg, jako siła stojąca po stronie Polaków w sporze z Niemcami. | – religia chrześcijańska, jako element tradycji polsko-niemieckiej (por. ślub Niemki z piastowskim władcą),
– katolicyzm, jako siła pozwalająca na pokonanie polsko-niemieckiego konfliktu na tle trudnej historii. |
Różnice w ujmowaniu stosunków polsko-niemieckich w Rocie i w Orędziu biskupów polskich… wynikają z kontekstu historycznego powstania tych tekstów.
W pierwszym, powstałym w 1904 r., Konopnicka wzywa naród polski do walki z pruskim zaborcą, który germanizuje polskie dzieci. Z tego powodu poetka odwołuje się do historii, by ukazać odwieczny konflikt między Polakami i Niemcami, przywołuje czas zwycięskich wojen Polaków z Krzyżakami.
W drugim tekście, z 1965 r., pisanym podczas Soboru Watykańskiego II, biskupi polscy chcą załagodzić stosunki polsko-niemieckie, które nie były dobre po II wojnie światowej, i pojednać obydwa narody przed obchodami tysiąclecia chrztu Polski.
Odwołując się do historii, wydobywają nie tylko momenty konfliktów i tragedii, lecz także budowania wspólnoty doświadczeń narodów polskiego i niemieckiego: polska księżna niemieckiego pochodzenia, św. Jadwiga, czczona była na Śląsku i przez Polaków, i przez Niemców; wysiedlenia, w których ucierpieli zarówno Polacy, jak i Niemcy.
Wysłuchaj utworu Grzegorza Ciechowskiego „Nie pytaj o Polskę”
Piosenka Ciechowskiego stała się hymnem pokoleniowym, który doskonale wyrażał atmosferę tamtych czasów: oczekiwanie na radykalne zmiany polityczne, które nastąpiły w 1989 r. ( Okrągły Stół).
Aby zwrócić uwagę na konieczność zmian w Polsce, odwrócenia istniejącego porządku piosenka Ciechowskiego nawiązuje do tradycji karnawałowej. Tradycja karnawałowa miesza patos ze śmiesznością; podobnie wyglądała atmosfera życia w Polsce w roku 1988 – rok przed zmianą systemu. Wzięcie udziału w „tańcu” i „zabawie” metaforycznie pokazuje zaangażowanie się w walkę.
Tłumy, które „cicho klną” i pijak, który „mruczy coś przez sen”, ukazują realia życia w komunistycznym w kraju. Ludzie przeklinają zniewalający ich system polityczny, a w pijackim śnie marzą o wolności.
Postawom patriotycznym zostały przypisane turpistyczne realia, ponieważ komunistyczna Polska była brzydka i zdemoralizowana, ale ludzie zachowali postawę patriotyczną.
Zadanie domowe:
Która z wersji patriotyzmu- Konopnickiej czy Ciechowskiego- wydaje ci się bliższa i dlaczego? Napisz minimum 10 zdaniową wypowiedź. Prace wyślij na maila b.kusiuk@wp.pl do 27 maja 2020 r.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk