19.05.2020 r.
Temat: Pan Jezus z każdego kąta słyszy… Religijność wsi w „Chłopach”.
Na lekcji omówimy związek wyobrażeń religijnych wsi z poczuciem społecznego porządku i przekonaniami chłopów dotyczącymi kresu ludzkiego życia i pośmiertnych losów człowieka.
Najpiękniejsze są przeżycie religijne najuboższych ( Witek, Agata, Kuba), których wiara jest wzruszająca, bezinteresowna i prawdziwa.
Proszę przeczytać fragment powieści zamieszczony w podręczniku ( temat 29, s. 161-162) i odpowiedzieć na polecenia do tekstu.
W odniesieniu do przeczytanego fragmentu oraz znajomości całego tomu I powieści, spróbujmy określić hierarchię społeczną wśród lipieckich chłopów. Zastanów się, w jaki sposób hierarchia lipieckiej społeczności uwidacznia się w kościele?
Hierarchia społeczna- to prządek pozycji w grupie społecznej, określający rangę poszczególnych jego członków. Ranga ta wyraża się w określonych przywilejach oraz podporządkowaniu grup stojących niżej w hierarchii grupom znajdującym się wyżej.
W powieści Reymonta mamy wyraźnie zarysowaną hierarchią społeczną.
O przynależności do wyższej bądź niższej warstwy tej hierarchii decydują między innymi następujące czynniki:
– majątek, ilość morgów ziemi, ubiór i inne atrybuty bogactwa;
– pochodzenie, przynależność do zacnego chłopskiego rodu;
– wykształcenie, mądrość;
– zawód, profesja, urząd – ksiądz, doktor, wójt
– moralność lub niemoralność postępowania;
W społeczności lipieckiej najwyżej stali bogaci gospodarze tacy jak Boryna, urzędnicy np. wójt oraz kler (dobrodziej oraz kleryk Jasio).
Druga warstwa to średniozamożni chłopi, dalej znajdują się biedni chłopi, ale posiadający nieco ziemi i chałupę (np. Weronka i Stach). Na samym końcu natomiast znajdują się parobkowie (Kuba) i komornicy.
Wielkość majątku, ilość posiadanych morgów była czymś niezwykle istotnym, wyznaczała pozycję wśród reszty mieszkańców, a nawet określone miejsce w kościele, gdzie najbliżej ołtarza stali najbogatsi gospodarze. Do nich też należało podejmowanie decyzji dotyczących najistotniejszych spraw wiejskiej gromady.
Życie społeczności wiejskiej wyznaczał również kalendarz świąt liturgicznych.
Religia- sposób przezywania i wyrażania przez ludzi relacji z różnie pojmowaną przez nich sferą sacrum, oparty na określonej doktrynie oraz przejawiający się w różnych formach instytucjonalnych.
W podręczniku znajdziesz fragment powieści opisujący wieczór zaduszkowy na cmentarzu (podręcznik, s. 162-164).Zwróć uwagę na obrzędy i przesądy towarzyszące temu świętowaniu.
Porównaj sposób przeżywania śmierci ukazany na płótnie Gierymskiego z zachowaniami ludzi podczas Zaduszek przedstawionymi w analizowanym wcześniej fragmencie utworu.
Aleksander Gierymski, Trumna chłopska, 1894-1895, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie
Wnioski:
- Podstawą światopoglądu bohaterów powieści Władysława Reymonta „Chłopi” jest wyznawana przez nich religia katolicka.
- Religia wyznacza normy moralne i stanowi główne źródło wiedzy ogólnej chłopów.
- W życiu mieszkańców wsi religijność pełni bardzo ważną rolę.
- W powieści chłopi doświadczają uczucia jedności ze światem natury, które staje się jednocześnie uczuciem jedności z Bogiem.
- Praca wpisana w rytm natury staje się wyrazem wiary w Boga, więc także przejawem religijności.
- Praca na roli podlega sakralizacji, ziemia jest utożsamiana z Bogiem, określana jest epitetem ,, święta ”. Narrator porównuje wschodzące słońce do monstrancji.
Ludowa pobożność wyraża się również w sztuce religijnej, której przejawem są np. przydrożne kapliczki.
Rzeźba Chrystusa Frasobliwego ( zasmuconego), ukazuje Jezusa, który boleje nad ciężkim losem chłopów.
Przydrożne kapliczki stały zwykle na rozstaju dróg i wyznaczały granice wiosek oraz sprawowały symboliczną opiekę nad nimi.
Praca domowa
Wymień święta religijne obchodzone przez lipieckich chłopów.
Zrób notatkę z zajęć w zeszycie przedmiotowym.
Dla chętnych
Wybierz się na spacer i zwróć uwagę, czy w Twojej okolicy jest jakaś przydrożna kapliczka. Jeżeli jest to zrób zdjęcie i prześlij na mojego maila b.kusiuk@wp.pl . Docenię Twoja aktywność.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk