Drodzy Uczniowie,
na dzisiejszej lekcji wykażemy awangardowość formy powieściowej zastosowanej przez Gombrowicza oraz wskażemy cel groteskowej deformacji rzeczywistości.
Temat: Zniewolenie formą – „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza.
- Zdefiniujemy przy pomocy słownika języka polskiego pojęcia:
– awangarda – grupa osób, których twórczość lub działalność w jakiejś dziedzinie jest nowatorska i niekonwencjonalna;
– awangardowy – 1. «odnoszący się do awangardy w sztuce»; 2. «wprowadzający coś nowego w jakiejś dziedzinie»
- Zapoznajcie się z fragmentem „Ferdydurke” ze strony 63 podręcznika – utworu awangardowego polskiego pisarza dwudziestolecia
- Zapoznajcie się z biogramem Witolda Gombrowicza
- Proponuję obejrzenie fragmentu teatralnej adaptacji dzieła w reżyserii Macieja Wojtyszki (spektakl z 1986 r., który znalazł się w Złotej Setce Teatru Telewizji)
https://www.youtube.com/watch?v=nj2h-XREag8
- Odtworzymy przebieg wydarzeń – uporządkujcie punkty planu:
– Sprzeciw Gałkiewicza.
– Rozpacz nauczyciela i przywołanie argumentu w postaci zdjęcia rodziny.
– Usprawiedliwianie nieprzygotowania do lekcji.
– Odpowiedź Wałkiewicza.
– Wykład Bladaczki.
– Chęć ucieczki Józia.
– Rozpoczęcie lekcji przez nauczyciela.
– Sprawdzenie w programie nauczania tematu lekcji.
– Oburzenie nauczyciela.
– Dyskusja między Gałkiewiczem a Bladaczką.
– Polecenie zapisania tematu wypracowania.
– Zgłoszenie potrzeby wyjścia do toalety.
- Wskażcie podobieństwa i różnice pomiędzy szkołą przedstawioną w powieści Gombrowicza a własnym doświadczeniem szkolnym
Deformacja rzeczywistości, która z jednej strony przynosi efekt komiczny i ociera się o fantastykę, ma służyć przede wszystkim uwypukleniu faktycznie istniejących paradoksów. Opisując sytuację panującą w szkole, Gombrowicz wskazuje na rozbieżność między misją, jaką edukacja powinna pełnić, a jej rzeczywistym wpływem na uczniów. Szkoła, która z założenia powinna uczyć i wychowywać, „upupia”. Przygotowywanie dzieci i młodzieży do dorosłego życia wymaga uczenia samodzielności, odpowiedzialności i niezależności. A właśnie te cechy w Gombrowiczowskiej wizji są najpilniej eliminowane zarówno u uczniów, jak i nauczycieli. Dyrektor chełpi się tym, że u żadnego z jego nauczycieli: „(…) nie ma jednej własnej myśli; jeśliby zaś i urodziła się… się w którym myśl własna, już ja przegonię albo myśl, albo myśliciela. To zgoła nieszkodliwe niedołęgi, nauczają tylko tego, co w programach; nie, nie postoi w nich myśl własna”. I tego samego oczekuje się od uczniów – by wkuwali to, co jest w programach i nie próbowali nawet formułować swoich opinii.
Doskonałym przykładem takiej edukacji jest lekcja języka polskiego, podczas której nauczyciel dyktuje uczniom: „(…) A zatem dlaczego Słowacki wzbudza w nas zachwyt i miłość? Dlaczego płaczemy z poetą czytając ten cudny, harfowy poemat <<W Szwajcarii>>? Dlaczego, gdy słuchamy heroicznych, śpiżowych strof <<Króla Ducha>>, wzbiera w nas poryw? (…) Hm… dlaczego? Dlatego, panowie, że Słowacki wielkim poetą był! (…)”. W dalszej części nauczyciel przekonuje, że poezja Słowackiego zachwyca i oczekuje, iż uczniowie przyjmą to do wiadomości.
- Szkoła – schematy myślenia i postępowania
W szkole świat zasadniczo podzielony jest na dwa wrogie obozy: uczniów i nauczycieli; uczniowie zostają wpędzeni przez system szkolny w niedojrzałość, uczniowie próbują się bronić przed opresją szkoły (narzuconą im niedojrzałością, infantylizacją) i na siłę starają się utracić niewinność, próbują uniknąć narzuconych im obowiązków; nauczyciele nie dopuszczają do samodzielnego myślenia, zwłaszcza gdy podważa ono kanon; szkoła jest strukturą hierarchiczną – wszyscy się boją (zarówno uczniowie nauczycieli, jak i nauczyciele dyrektora czy wizytatora); oczekuje się od uczniów, że będą myśleli, czuli, zachowywali się w określony sposób – gdy wychowankowie nie realizują tego planu, nauczyciele wpadają w panikę, nie potrafią sobie z tym poradzić (Gałkiewicz nierozumiejący wielkości poezji Słowackiego).
- Rodzaje komizmu i jego przykłady we fragmencie „Ferdydurke”, np.:
– komizm postaci – Bladaczka;
– komizm słowny – nazwisko nauczyciela, temat lekcji;
– komizm sytuacyjny – argumentacja nauczyciela, powoływanie się na rodzinę.
- Napisz odpowiedź na zadanie 2 i 4 z podręcznika strona 66 i prześlij na mojego e-maila.
Zad. 2 Co sądzisz o metodach nauczania stosowanych przez Bladaczkę? Czy nadal są obecne we współczesnej szkole?
Zad. 4 Dlaczego Józio chce uciekać ze szkoły?
Pozdrawiam serdecznie
Agnieszka Piekarska