Drodzy Uczniowie,
witam Was serdecznie na pierwszej lekcji po świętach.
Prosiłam, byście przeczytali dzieło W. Szekspira „Romeo i Julia”, w przyszłym tygodniu (22.04.2020 r.) rozpoczniemy omawianie tej lektury. Dzisiaj wrócimy do realizacji przerwanego spotkania z twórczością Jana Kochanowskiego.
Temat: „Żaden ojciec podobno barziej nie miłował dziecięcia” – „Treny” Jana Kochanowskiego.
- Praca z materiałami zamieszczonymi na portalu Epodręczniki.pl – Człowiek nie kamień… Filozofia Trenów Jana Kochanowskiego.
Po zalogowaniu się na portalu Epodreczniki.pl będziecie mogli zapoznać się z materiałem edukacyjnym przeznaczonym na dzisiejszą lekcję. Na Wasze adresy e-mail została wysłana wiadomość z linkiem do lekcji „Człowiek nie kamień… Filozofia Trenów Jana Kochanowskiego”. Potwierdzeniem udziału w dzisiejszej lekcji będzie wykonanie zadań zawartych w podrozdziale „Zadaniowo” Ćwiczenie 15. Wszyscy dostaną plusa za podjętą próbę i udział w lekcji.
- „Treny” składają się z cyklu 19 utworów. Są poświęcone córce poety – Urszuli, która zmarła w wieku niespełna trzech lat i zostały wydane rok po jej śmierci (1580). To ostatnie z wielkich dzieł Jana Kochanowskiego, uznawane za zwieńczenie jego twórczości. Stanowią nie tylko pamiętnik żałoby, lecz także, a może przede wszystkim, są świadectwem pytań i wątpliwości zrodzonych pod wpływem doświadczanego cierpienia. Najistotniejsze wskazania tematyczne dotyczące całości utworu to: pomnik wystawiony zmarłemu dziecku, przeżycia zbolałego ojca, ukazanie kryzysu światopoglądowego, filozoficznego i religijnego poety oraz jego przezwyciężenie.
- Zapoznaj się z „Trenem IX” – treść w podręczniku. Tren refleksyjny poddaje w wątpliwość wartość Mądrości, która winna uzbroić człowieka na wszystkie przeciwności losu. Mądrość nie daje tego, co obiecuje. Tren stanowi polemikę z tezami filozofii stoickiej. Kochanowski wątpi w stoicyzm – postawę życiową (polegającą na zachowaniu spokoju wewnętrznego, harmonii ducha i opanowaniu w trudnych sytuacjach życiowych), która nie okazała się pomocna w trudnych sytuacjach życiowych.
Spróbuj samodzielnie wypełnić kartę pracy nr 1 Karta pracy nr 1 Propozycje odpowiedzi do karty pracy nr 1
Czemu służy ironia zastosowana przez poetę w pierwszej części trenu?
Zastosowana ironia służy podkreśleniu rozczarowania podmiotu mówiącego. Dążenie do mądrości (metaforyczne stopnie), zgodnie z filozofią stoicką, było kluczowym wyznacznikiem jego życia, jak się okazuje – na próżno, gdyż mądrość nie potrafi ukoić jego bólu.
W „Pieśniach” podmiot liryczny zalecał stoicką postawę wobec życia, na różne sposoby uzasadniając jej sens, twierdząc, że cnota jest wartością sama w sobie. Natomiast w „Trenie IX” podważa swoją wcześniejszą filozofię, argumentując, że stoicka Mądrość, która miała zapewnić swemu wyznawcy (stoikowi) spokój, apatię, pozwolić na uniknięcie cierpienia, zupełnie nie sprawdziła się w sytuacji krytycznej. Stoicka cnota nie jest tarczą przeciwko złu, które dotyka człowieka. Stąd już od pierwszego wersu „Trenu IX” ironiczne wyrzuty kierowane pod adresem upersonifikowanej Mądrości. W obliczu śmierci dziecka poeta odkrył złudność założeń filozofii stoickiej i jej nieprzystawalność do rzeczywistości, a także stwierdził z rozczarowaniem, że niczym nie różni się od innych ludzi, gdyż jest tak samo jak wszyscy bezradny w obliczu cierpienia. Intelektualista ustępuje cierpiącemu ojcu.
Wniosek: „Polemika ze stoikami w „Trenie IX” jest jednocześnie krytyką pod własnym adresem”.
- Zapoznaj się z „Trenem X” – treść w podręczniku.
Uczucie żalu osiąga tu swoje apogeum i zmienia się w rozpacz. Poecie brak siły do rozpamiętywania przymiotów dziecka, pozostaje rozpaczliwa świadomość, że Urszulki nie ma i nie wiadomo, nawet, co się z nią dzieje. Cały wiersz składa się z szeregu zdań pytających, właściwie retorycznych. Pytania te oddają rozterkę duchową poety, załamanie jego dotychczasowych przekonań i wierzeń. Poszukuje córki w niebie chrześcijańskim i pogańskim, mitologicznym, a nawet w baśniowych krainach. Rozpacz doprowadza go nawet do zwątpienia w nieśmiertelność ludzkiej duszy.
Czynności wstępne potrzebne do analizy wiersza (karta pracy nr 2) – Karta pracy nr 2
Propozycja odpowiedzi do karty pracy nr 2
Wypiszcie prawdopodobne miejsca pobytu zmarłej i przyporządkujcie je do właściwego kręgu kulturowego bądź religii – Karta pracy nr 3
Propozycja odpowiedzi do karty pracy nr 3
Wyodrębnij w „Trenie X” wstęp, rozwinięcie, punkt kulminacyjny rozważań oraz konkluzję.
Wstęp: w. 1.–2.
Rozwinięcie: w. 3.–14.
Punkt kulminacyjny: w. 15.
Konkluzja: w. 16.–18.
Przedstaw sensy zawarte w pytaniach retorycznych. Stawiane przed podmiot mówiący pytania retoryczne dotyczą miejsca pobytu córki po śmierci. Kochanowski wymienia wszystkie znane mu teorie dotyczące życia pozagrobowego: platońsko-chrześcijańskie wyobrażenie o siedmiu sferach niebieskich; raj jako synonim nieba (wizja chrześcijańska); starożytny topos wysp szczęśliwych – miejsca nieskażonego troskami; Hades – kraina zmarłych według wierzeń starożytnych Greków; czyściec jako miejsce oczyszczenia z grzechów (katolicyzm); platoński motyw powrotu duszy do świata idei; pitagorejski motyw reinkarnacji (przemiana w słowika).
Wskaż w wierszu topos ubi est? Jaka jest jego funkcja?
Wersy: 3.–14. Kochanowski pyta, „gdzie jest” Orszula, i dopuszcza możliwość, że jej dusza bytuje w którymś z zaświatów: opisanym przez filozofów (Platon, Pitagoras), mitologicznym, chrześcijańskim. Skoro tak, to oznacza to zwątpienie w chrześcijaństwo (poeta zrównuje wobec siebie wszelkie znane wierzenia, jakby żadne z nich nie niosło pociechy).
Wiek XVI, mimo fascynacji antykiem, pozostał głęboko chrześcijański, a zatem stwierdzenie poety podające w wątpliwość istnienie życia pozagrobowego było wówczas z pewnością bluźnierstwem. Odważne jest również zakończenie trenu, w którym Kochanowski nie zadowala się bezkrytyczną wiarą w dogmaty religii, lecz żąda dowodu na istnienie zaświatów.
Na kolejną lekcję zapoznajcie się z treścią „Trenu XI” i „Trenu XIX”.
Pozdrawiam Was serdecznie
Agnieszka Piekarska