15.04.2020 r.- język polski- kl. 1 B4
TEMAT: Człowiek jest szpetny… Antynomie filozofii barokowej.
Dzień dobry,
Drodzy uczniowie, witam Was serdecznie po przerwie świątecznej. Kontynuujemy naukę zdalną.
Celem dzisiejszych zajęć będzie omówienie specyfiki barokowej wizji człowieka w świetle tekstów filozoficznych z epoki oraz określenie charakterystycznych cech barokowego sposobu formułowania myśli.
- Wprowadzenie- wpływ odkryć naukowych na światopogląd człowieka baroku.
Wynalazki techniczne, odkrycia i teorie naukowe epoki miały duży wpływ na barokowy światopogląd – sposób widzenia wszechświata, spraw ostatecznych, otwarcie nowych możliwości poznawczych człowieka.
Galileusz – zbudował lunetę astronomiczną, która ułatwiła obserwację kosmosu; stworzył nowoczesną mechanikę (sformułował prawo ruchu wahadła, zbudował wagę hydrostatyczną) i astrofizykę (odkrył góry na Księżycu, satelity Jowisza, fazy Wenus oraz stwierdził obrót Słońca, a więc potwierdził teorię Kopernika);
Zachariasz Janssen – skonstruował pierwszy mikroskop, który umożliwił obserwację mikrokosmosu;
Isaac Newton – sformułował prawo grawitacji (prawo powszechnego ciążenia) i prawa ruchu (dynamiki) stanowiące podstawy fizyki klasycznej, wyjaśnił pływy morza, udowodnił prawa Keplera, odkrył interferencję światła, rachunek różniczkowy i całki, podał metodę przybliżonego rozwiązywania równań (tzw. metodę stycznych).
Wpływ odkryć naukowych na światopogląd człowieka baroku przedstawia poniższa tabela. Zapoznając się z informacjami zwróć uwagę na dwa aspekty postępu: pozytywny oraz negatywny.
Znaczenie odkryć naukowych dla świadomości człowieka | |
Pozytywne | Negatywne |
• Stworzenie nowej, alternatywnej wobec XVI-wiecznej, koncepcji świata
• Zredefiniowanie idei wolności człowieka • Optymizm poznawczy (odkrycie nowego wymiaru rzeczywistości świadczy o zdolnościach człowieka) • Człowiek uwierzył w siebie i we własne zdolności • Człowiek dzięki nauce jest w stanie obalić obowiązujące autorytety |
• Człowiek poczuł się osamotniony, zagubiony, przerażony, osaczony
• Utracił wiarę w obowiązujące autorytety (np. kryzys wiary, tradycyjnej religijności) • Kryzys światopoglądu antropocentrycznego • Kryzys religijny • Rozpad wizji świata opartej na porządku i ładzie |
Wniosek dotyczący XVII-wiecznej wiedzy na temat świata– okazało się, że wszechświat jest nieskończony, niemożliwy do zbadania. Ziemia to zaledwie jedna z wielu planet krążących wokół Słońca, a człowieka otacza się zarówno mikro-, jak i makrokosmos niedostępny poznaniu zmysłowemu. To, co poznajemy, jest względne, subiektywne, ulotne.
Zwróć uwagę na postawy, które mogła wyzwolić w ludziach świadomość bezmiaru kosmosu oraz przekonanie o niemożności dojścia do niepodważalnej, pewnej wiedzy:
– poczucie kruchości, małości, bierność,
– szukanie oparcia w sile wyższej, idei,
– odwoływanie się do wiary, zawierzenie Bogu,
– lęk, sceptycyzm poznawczy, poczucie zagrożenia,
– pragnienie poznania, poszukiwanie pewników, na których można by się oprzeć, potrzeba zweryfikowania posiadanej wiedzy, jej udowodnienia
2. Praca z podrecznikiem
Dzisiejsze zajęcia przeprowadzimy w oparciu o podręcznik, część 2.,Temat 29, s. 158–162. Proszę przeczytać informacje zawarte w podręczniku zwracając szczególna uwagę na;
– główne cechy filozofii baroku,
– antynomie (przeciwieństwa), które ujawniają się w barokowej filozofii
– informacje dotyczące głównych filozofów epoki: Kartezjusza, Pascala, Spinozy i Leibniza
Zasadniczym ogniwem dzisiejszych zajęć jest analiza fragmentów Myśli Pascala.
Od samego początku dzieło zostało obmyślone, jako utwór będący obroną i pochwałą religii. Żyjący w XVII w. Pascal był świadkiem rozpadu światopoglądu opartego na doktrynie chrześcijańskiej, dlatego też postanowił stworzyć dzieło przede wszystkim trafiające do tych, którzy odwrócili się od Kościoła (miał na myśli libertynów, ludzi wątpiących, sceptycznie nastawionych do tradycyjnych dogmatów Kościoła). Współcześni interpretatorzy podkreślają, że dzieło Pascala stanowi reakcję na „cierpienie zrodzone z dojmującego doznania absurdu doczesnego życia.
Polecenie;
Przeczytaj fragmenty utworu i spróbuj określić poglądy Pascala na temat człowieka, świata i Boga.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
Cały ten widzialny świat jest jeno niedostrzegalną drobiną na rozległym łonie natury. Żadna idea nie zdoła się do tego zbliżyć. Darmo byśmy piętrzyli nasze pojęcia poza wszelkie dające się pomyśleć przestrzenie; rodzimy jeno atomy w stosunku do rzeczywistości rzeczy. Jest to nieskończona kula, której środek jest wszędzie, powierzchnia nigdzie. Słowem, jest to najbardziej dotykalny znak wszechpotęgi Boga, że nasza wyobraźnia gubi się w tej myśli.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
Ostatecznie, bowiem czymże jest człowiek w przyrodzie? Nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, pośrodkiem między niczym a wszystkim. Jest nieskończenie oddalony od rozumienia ostateczności; cel rzeczy i początki są dlań na zawsze ukryte w nieprzeniknionej tajemnicy; równie niezdolny jest dojrzeć nicości, z której go wyrwano, jak nieskończoności, w której go pogrążono.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
Nie ma dla człowieka nic równie nieznośnego, jak zażywać pełnego spoczynku, bez namiętności, bez spraw, rozrywek, zatrudnienia. Czuje wówczas swoją nicość, opuszczenie, niewystarczalność, zależność, niemoc, próżnię. Bezzwłocznie wyłoni się z głębi jego duszy nuda, melancholia, smutek, troska, żal, rozpacz.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Nie potrzeba, by cały wszechświat uzbroił się, aby go zmiażdżyć: mgła, kropla wody wystarczą, aby go zabić. Ale gdyby nawet wszechświat go zmiażdżył, człowiek byłby i tak czymś szlachetniejszym niż to, co go zabija, ponieważ wie, że umiera, i zna przewagę, którą wszechświat ma nad nim. Wszechświat nie wie nic o tym. Cała nasza godność spoczywa tedy w myśli. Z niej trzeba się wywodzić, a nie z przestrzeni i czasu, których nie umielibyśmy zapełnić. Silmy się tedy dobrze myśleć: oto zasada moralna.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
Wyobraźmy sobie gromadę ludzi w łańcuchach, skazanych na śmierć; co dzień kat morduje jednych w oczach drugich, przy czym ci, którzy zostają, widzą własną dolę w doli swoich bliźnich i spoglądając po sobie wzajem z boleścią, a bez nadziei, czekają swojej godziny. Oto obraz doli ludzkiej.
Blaise Pascal Myśli (tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
„Bóg jest albo Go nie ma.” Ale, na którą stronę się przechylimy? Rozum nie może tu nic określić: nieskończony chaos oddziela nas. Na krańcu tego nieskończonego oddalenia rozgrywa się partia, w której wypadnie orzeł czy reszka. Na co stawiacie? Rozumem nie możecie ani na to, ani na to; rozumem nie możecie bronić żadnego z obu. […] Skoro trzeba wybierać, zobaczmy, w czym mniej ryzykujesz. Masz dwie rzeczy do stracenia: prawdę i dobro; i dwie do stawienia na kartę: swój rozum i swoją wolę, swoją wiedzę i swoją szczęśliwość; twoja zaś natura ma dwie rzeczy, przed którymi umyka: błąd i niedolę. Skoro trzeba koniecznie wybierać, jeden wybór nie jest z większym uszczerbkiem dla twego rozumu niż drugi. To punkt osądzony. A twoje szczęście? Zważmy zysk i stratę zakładając się, że Bóg jest. Rozpatrzmy te dwa wypadki:, jeśli wygrasz, zyskujesz wszystko; jeśli przegrasz, nie tracisz nic. Zakładaj się tedy, że jest, bez wahania.
Porównaj czy twoje przemyślenia są zbieżne z zaproponowaną poniżej interpretacją refleksji Pascala nad człowiekiem, światem i Bogiem.
Człowiek | Świat / Kosmos | Bóg / Religia |
• Jest istotą niedoskonałą
• Nie jest w stanie poznać rzeczywistości (świata, kosmosu) • Świat przerasta możliwości poznawcze człowieka • Człowiek jest intruzem w kosmosie • Człowiek jest nicością • Człowiek jest skazany na domysły dotyczące jego roli w kosmosie • Człowiek nie panuje nad swoim losem (życiem) • Człowiek stworzył kulturę z lęku przed śmiercią • Każdy człowiek boi się śmierci • Człowiek jest „trzciną myślącą” • Człowiek posiada rozum, który staje się dla niego źródłem refleksji nad własną dolą • Człowiek jest świadomy swojego losu (śmierci) • Człowiek przypomina skazańca (życie jest oczekiwaniem na wyrok śmierci) • Życie samo w sobie jest absurdalne |
• Jest niepoznawalny
• Zawsze pozostanie dla człowieka zagadką nie do rozwiązania • Jest nieskończony, (czego umysł ludzki nie jest w stanie pojąć) • Łączy dwie nieskończoności (makrokosmos i mikrokosmos) • Znajduje się poza władzą człowieka (jest bytem samoistnym, samodzielnym) • Jest nicością (kosmos jest próżnią) • Jest wrogiem człowieka • Jest bezrozumny (na tym polega jego słabość w stosunku do człowieka) • Jest więzieniem dla człowieka |
• Jest tajemnicą dla człowieka
• Sposób jego istnienia pozostaje dla człowieka zagadką • Nie można w sposób racjonalny udowodnić jego istnienia (ludzki rozum nie jest wystarczająco doskonały, aby to udowodnić) • Jego istnienie staje się warunkiem spokojnego życia doczesnego (np. wiara w Boga zmniejsza lęk człowieka przed śmiercią, oczekiwanie na wyrok nabiera głębszego sensu egzystencjalnego) • Religia staje się dla człowieka jedynym (prawdziwym) pocieszeniem • Wiara sprawia, że ludzkie życie nabiera sensu • Religia wyrabia w człowieku potrzebę doskonalenia się |
W ramach uzupełniania wiadomości proszę obejrzeć prezentację multimedialną filozofowie-baroku-sentencje
ZADANIE DOMOWE
Bardzo proszę zrobić z dzisiejszych zajęć notatkę w zeszycie przedmiotowym.
Zaliczeniem dzisiejszych zajęć będzie rozwiązanie testu – otwórz plik i rozwiąż test – Filozofia- test na zaliczenie
Rozwiązany test proszę wysłać na maila b.kusiuk@wp.pl lub przez Messenger, do dnia 16.04 2020 r. Proszę podpisywać swoje prace (imię, nazwisko, klasa), gdyż jest to dla mnie istotna informacja. Dziękuję.
PRZYPOMNIENIE!
Przypominam, że na platformie edukacyjnej e-podręczniki.pl czekają na Was polecone przeze mnie materiały. Dziękuję wszystkim, którzy się zalogowali i wykonują polecone ćwiczenia.
Postaram się docenić waszą pracę, przy wystawianiu ocen. Pozostałych zachęcam do nadrobienia zaległości. Przypominam, że mam podgląd na to, kto się zalogował i jakie zadania wykonał.
W razie pytań, proszę o kontakt przez Messenger, e –mail lub e-dziennik.
Życzę przyjemnej nauki.
Pozdrawiam
Bożena Kusiuk