30.04.2020 r.
Temat: Zawsze apetyt do widzenia świata… Oswajanie obcości przez Sarmatę ( 2 godziny).
Cele lekcji:
- Poznanie mentalności i światopoglądu barokowego szlachcica.
- Scharakteryzowanie stylu i języka wypowiedzi bohatera-narratora.
Przebieg lekcji:
- Na poprzedniej lekcji zapoznaliście się z Janem Chryzostomem Paskiem – barokowym Sarmatą. To jednak nie jedyne wcielenie sławnego pamiętnikarza.
Dzisiejsze zajęcia poświęcimy analizie fragmentu „Pamiętników”, z którego wyłania się kreacja bohatera- narratora, zaciekawionego światem oraz przyroda i kulturą Danii. W latach 1658- 1659, oddziały Stefana Czarnieckiego, w których służył Pasek stacjonowały w Danii. W relacji z Danii Pasek opisuje wiele odmienności obyczajowych, religijnych i kulturowych, wiele miejsca poświęca kulinariom. - Przeczytaj fragment „Pamiętników”- zatytułowany Rok Pański 1659 (podręcznik, s. 208-209) i odpowiedz na pytania zamieszczone pod tekstem. Zwróć uwagę na osobliwość opisu.
| Dania z perspektywy Paska | Mentalność bohatera | Sposób prowadzenia narracji | Język i styl |
| • Kraj na cyplu między Morzem Bałtyckim i oceanem
• Powszechność języka łacińskiego, a zupełna odrębność duńszczyzny • Dobre miejsce obserwacji granicy morza i oceanu • Bogactwo i różnorodność gatunków ryb • Gościnność Duńczyków |
• Skłonność do fantazjowania (błędna lokalizacja miasteczka)
• Wyolbrzymiane swojej roli ze względu na znajomość łaciny • Ciekawość świata • Wrażliwość na kontrastową urodę wód, strach przed ogromem żywiołu • Ekscytacja niezwykłymi okazami ryb, egzotycznymi dla Polaka |
• Analogia: „dyferencyja mowy Jutlandczyków od niemieckiej jako Łotwa albo Żmudź od Polaków”
• Dygresje dotyczące kulinariów przy opisie ryby • Anegdota na temat oryginalnej ryby • Formułowanie aforyzmów na podstawie swoich doświadczeń: „niepodobna, aby w tak brzydkim ciele miało być smaku tak wiele” • Niezamierzony humor (zestawienie ryby z diabłem) • Analogie w opisie ryby |
• Długie, rozbudowane zdania
• Budowa zdań odwzorowująca składnię łacińską • Styl makaroniczny • Emocjonalność opisu: „ryba tak straszna, że jenom na ścianach kościelnych malowanego widywał owego, co mu płomień z gęby wychodzi” • Styl żywy, obrazowy (drugi człon porównań sugeruje odrażający, dziwaczny wygląd ryby) |
Styl makaroniczny- styl mówienia i pisania polegający na wplataniu w wypowiedź licznych wyrazów, zwrotów i zdań obcojęzycznych, zwłaszcza łacińskich i barbaryzmów (innych wyrazów obcych)
Analogia (gr. podobieństwo) –zgodność oparta na odpowiedniości relacji, szczególne podobieństwo pewnych cech przedmiotów czy sytuacji skądinąd różnych.
- Indywidualna praca z innym fragmentem powieści w celu sprawdzenia umiejętności zastosowania zdobytej wiedzy.
Polecenie: Przeczytaj podany fragment „Pamiętników” Paska i odpowiedz na pytania zamieszczone w karcie –karta pracy
Jan Chryzostom Pasek „Pamiętniki” (fragmenty)
Roku Pańskiego 1658
Lud też tam nadobny; białogłowy gładkie i zbyt białe, stroją się pięknie, ale w drewnianych trzewikach chodzą wieskie i miesckie. Gdy po bruku w mieście idą, to taki uczynią kołat, co nie słychać, kiedy człowiek do człowieka mówi; wyższego zaś stanu damy to takich zażywają trzewików jako i Polki. (…)
Łóżka do sypiania mają w ścianach zasuwane tak jako szafa, a pościeli tam okrutnie siła ścielą. Nago sypiają, tak jako matka urodziła, i nie mają tego za żadną sromotę rozbierając się i ubierając jedno przy drugim, a nawet nie strzegą się i gościa, ale przy świecy zdejmują wszystek ornament; a na ostatku i koszulę zdejmie i powiesza to wszystko na kołeczkach, i dopiero tak nago, drzwi pozamykawszy, świecę zagasiwszy, to dopiero w owę szafę wlazie spać. Kiedyśmy im mówili, że to tak szpetnie, u nas tego i żona przy mężu nie uczyni, powiedały, że „tu u nas nie masz żadnej sromoty i nie rzecz jest wstydzić się za swoje własne członki, które Pan Bóg stworzył”. […]
Pieców w domach nie mają, chyba wielcy panowie, bo od nich wielki podatek na króla idzie; powiedali, że sto bitych talerów od jednego na rok. Ale kominy mają szerokie, przy których krzesełek stoi tak wiele, ile w domu osób; to się tak ogrzewają posiadszy. Albo też dla lepszego izby zagrzania w śrzodku izby jest rowek jako korytko; to go wąglami napełniwszy rozedmą z jednego końca i tak się to żarzy i ciepło czyni.
- Wnioski:
Pamiętniki Paska to między innymi świadectwo kontaktu Sarmaty z obcą kulturą. W opisie pobytu w Danii dosyć pozytywnie zaskakuje otwarcie Paska na odmienność innej kultury, która nie ulega tutaj krytyce ani deprecjacji, a jedynie opisowi w swych najbardziej charakterystycznych, najróżniejszych od rodzimych aspektach. Choć bohater jest przekonany o wyższości naszych obyczajów i wzorów moralnych, to jest zaintrygowany innością, stara się dopytać o powody odmienności. Jako autor opisuje nowe zjawiska za pomocą analogii. W opowiadaniu Paska charakterystyczny jest styl żywy, obrazowy, makaronizmy oraz emocjonalność opisu.
Praca domowa:
Zaliczeniem zajęć będzie odesłanie zdjęcia wypełnionej odręcznie karty pracy- patrz pkt.3 Proszę pisać czytelnie.
Przypominam o dzisiejszej kartkówce, na epodręczniki.pl.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk