29.04.2020 r.
Temat: Ideologia sarmatyzmu w Pamiętnikach Paska.
- Geneza i cechy ideologii sarmackiej.
Kulturę, światopogląd i obyczajowość szlachty polskiej od schyłku XVI do połowy XVIII w. określa się pojęciem sarmatyzmu. Nazwa ta wiąże się z Sarmatami – starożytnym, walecznym ludem zamieszkującym wschodnią Europę, który cenił wolność i demokrację.
Sarmacki mesjanizm przypisywał Polakom szczególną misję w dziejach ludzkości, zrodził przekonanie, iż Bóg w sposób szczególny opiekuje się Polakami.
Na samym początku pojęcie sarmatyzmu miało zabarwienie pozytywne.
Typowy Sarmata w XVI w był wzorem wszelkich cnót takich jak:
– rycerskość, szlachetność, odwaga;
– odznaczał się patriotyzmem, pobożnością oraz gotowością do walki w obronie chrześcijaństwa i ojczyzny;
– był niezwykle związany ze swoimi rodzinnymi tradycjami, szanował i pamiętał o dawnych obyczajach.
Z czasem pojęcie sarmatyzmu nabrało negatywnego znaczenia. W XVII w. oznaczało ono całokształt kultury szlacheckiej, obyczajów, utożsamianych z zacofaniem intelektualnym, nietolerancją, dewocją, skłonnością do zabaw i przepychem.
Przyczyną takiej opinii było nie realizowanie przez Sarmatów obowiązków wobec ojczyzny. Cenili oni przede wszystkim własne interesy, dbanie o zachowanie jak najwięcej przywilejów. Na miejscu starych cnót wyrosły nowe negatywne cechy.
Do najgorszych cech zaliczyć można megalomanię oraz ksenofobię.
Ksenofobia – nadmierna niechęć lub wrogość w stosunku do cudzoziemców i wszystkiego, co obce.
Megalomania – przesadne poczucie własnej wartości, przekonanie o wyjątkowych możliwościach intelektualnych, tendencja do przeceniania swoich umiejętności, sukcesów, osiągnięć.
Innymi wadami były też między innymi materializm, pazerność, pijaństwo, pycha, życie ponad stan oraz samochwalstwo i brak samokrytycyzmu.
- Sarmata (poza specyfiką zachowania) wyróżniał się również strojem.
Nosił kaftan (żupan) ściągany rzemieniem albo pasem. Na żupan zazwyczaj wkładano długi kontusz z wywiniętym kołnierzem. Jedną z charakterystycznych cech kontusza są rozcięte rękawy, zwane wylotami. Po ubraniu żupana oraz kontusza sarmata – szlachcic musiał przepasać się tzw. pasem kontuszowym, który stał się jedną z najbardziej charakterystycznych części stroju polskiego, był on bogato zdobiony oraz bardzo długi (od 2,5 do 4 metrów długości). Do cienkiego miękkiego pasa, którym przewiązywało się żupan przypinano szabelkę – karabelę.
- Wizerunek polskiego Sarmaty doskonale ukazują należące do nurtu sarmackiego „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska.
Pamiętnik – relacja z wydarzeń, w których autor uczestniczył, wspomnienia, opis przeżyć.
„Pamiętniki” Paska są dokumentem mentalności siedemnastowiecznego szlachcica Sarmaty, prezentują obyczajowość w wojsku i na wsi. Są także źródłem historycznym, wspominają o takich wydarzeniach historycznych, jak: walka ze Szwedami, wojny z Moskwą, walki z Tatarami, a nawet odsiecz Wiednia.
Dalszą część lekcji przeprowadzimy w oparciu o portal epodręczniki.pl.
Wykonaj polecenia:
- Wejdź na stronę https://epodreczniki.pl/a/polski-mit-sarmaty-pamietniki-jana-chryzostoma-paska/DuKly1Lnf i zapoznaj się z tematem: Polski mit sarmaty. Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska.
- Proszę zapoznać się z informacjami na temat Jana Chryzostoma Paska (1636–1701), najbardziej znanego barokowego pamiętnikarza, przedstawiciela nurtu sarmackiego w polskim baroku.
- Następnie proszę przeczytać tekst Czesława Hernasa Literatura baroku– dotyczący „Pamiętników”.
- Przeczytaj fragmenty utworu- Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki i wykonaj umieszczone pod tekstami ćwiczenia.
- Zaliczeniem zajęć będzie wykonanie ćwiczenia 3.3
- Proszę zrobić notatkę w zeszycie przedmiotowym z dzisiejszych zajęć, w której należy ująć: genezę i cechy sarmatyzmu, elementy stroju (można również wkleić zdjęcie),krótka informację na temat Paska i
Ważna informacja dotycząca kartkówki z „Don Kichota”.
Uczniowie, którzy w dniu wczorajszym nie mogli napisać kartkówki, z powodów technicznych (brak internetu, błędne logowanie)- mogą napisać kartkówkę w dniu jutrzejszym, na j. polskim- 1 lekcja. Kartkówka będzie dostępna na epodreczniki.pl przez 15 minut- od 8.30 do 8.45. Radzę się zalogować chwilę wcześniej i poczekać na udostępnienie materiału. Oczywiście pytania będą inne, ale zakres materiału pozostaje bez zmian.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk