Drodzy Uczniowie,
na dzisiejszej lekcji zapoznamy się z obrazem szlachty ukazanym w epopei na podstawie opisu dworku w Soplicowie, gry Wojskiego na rogu, podczas polowania oraz poloneza.
Temat: Witamy w Soplicowie. Dzień w sarmackim dworku.
- Przypomnimy definicję epopei. Zwróćmy uwagę na przymiotnik „szlachecka” pojawiający się w tytule. „Pan Tadeusz” jest utworem, w którym szlachta została scharakteryzowana z wielką dbałością o szczegóły.
- utwór rozpoczyna się „Inwokacją”. Źródłem natchnienia poety są wspomnienia o dalekiej, umiłowanej ojczyźnie,
- ukazywał szeroki obraz życia społeczeństwa,(Polska szlachecka w jej schyłkowym kształcie),
- przedstawił bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych (były to przygotowania Napoleona do wojny z Rosją w 1812 r. i związane z tym nadzieje Polaków na wyzwolenie ojczyzny),
- występuje narrator autorski „ wszechwiedzący i wszechobecny”. Wypowiada się w trzeciej osobie i nie należy do świata przedstawionego. Interpretuje i ocenia wydarzenia,
- narrator kilka razy utożsamia się z autorem i wypowiada się wtedy w pierwszej osobie. Ma to miejsce w „Inwokacji” i „Epilogu” oraz w kilku dygresjach lirycznych,
- w niektórych fragmentach utwór wyraźnie stylizowany po homerycku, np. porównania homeryckie czy baśniowość opisów, w których osoba narratora pozostaje w ukryciu,
- niekiedy widać parodiowanie starożytnego epika. Homer opisywał szczegółowo przedmioty ważne, Mickiewicz przenosi to natomiast na rzeczy mało istotne.
- Przeczytajcie fragment „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza „Powrót panicza” (podręcznik, str. 175–176). Zaznaczcie w tekście fragmenty dotyczące:
- usytuowania budynku;
- wyglądu zewnętrznego;
- okolicy;
- wyposażenia wnętrza.
O jakich cechach gospodarzy świadczy taki opis budynku?
| Wygląd dworu, jego usytuowanie i otoczenie | Interpretacja |
| Dwór w Soplicowie znajduje się nad brzegiem ruczaju, wybudowany został na pagórku, otacza go brzozowy gaj. | Mickiewicz opis dworu rozpoczyna od opisu jego otoczenia: pagórek, źródełko i gaj wskazują, że jest to krajobraz wiejski, idylliczny. |
| Dwór szlachecki jest podmurowany, natomiast pozostała część budynku zbudowana jest z drewna. Ściany są pomalowane na biało. Dwór otoczony jest topolami, które chronią go przed wiatrem. | Mickiewicz opisuje wygląd zewnętrzny dworu – jest to typowy dwór zbudowany wg staropolskich zasad. Murowane fundamenty, pobielane ściany i topole mają chronić dwór przed chłodem. |
| Dwór czyli dom jest niewielki, obok domu znajduje się stodoła, koło stodoły trzy „stogi użątku”. Zauważamy także liczne pola czarnoziemne uprawiane na kształt „ogrodowych grządek”. | Mickiewicz dwór określa jako niewielki, ale za to schludny i porządny. Z niewielkim dworem kontrastuje duża stodoła, w której nie mieści się zboże. Świadczy to o dostatku, jaki panuje w tej okolicy. Ziemia jest żyzna i wydaje obfity plon. |
| Do dworu wjeżdżamy przez bramę, która jest zawsze otwarta. | Mickiewicz odwołując się do motywu bramy chciał pokazać, że jedną z cech mieszkańców dworu jest gościnność. |
| Do dworu wchodzi się poprzez ganek, który w chwili przyjazdu Tadeusza jest zamknięty na „zaszczepki”, które przetknięto kołkiem. | Ganek jest typowym elementem architektonicznym dworu staropolskiego, posiada go więc i dwór w Soplicowie. Dwór mimo iż jest zamknięty to łatwo się do niego dostać, co wskazuje na to, że mieszkańcy okolicy ufają sobie i nie boją się np. kradzieży |
Mickiewicz tworzy typowy obraz dworu szlacheckiego – z murowanymi fundamentami, ale z drewna. Sam budynek jest mały, ale zadbany. Przed samym budynkiem znajduje się ganek, a do dworu wjeżdżamy przez bramę. Obok dworu znajdują się budynki gospodarcze i pola uprawne. Opis budynku i jego okolicy jest dość szczegółowy i plastyczny, tworzy atmosferę dostatku, szczęścia i dobrobytu, co potwierdza tezę, że jest to dwór idealny, a jego mieszkańcy żyją w harmonii z naturą.
- Przeczytajcie fragment „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza „Trzy strzały” (podręcznik, str. 177–178). Odtwórzcie przebieg polowania przedstawiony w scenie. Przeczytajcie jeszcze raz fragment poświęcony opisowi gry na rogu, od słów: „Natenczas Wojski chwycił na taśmie przypięty…”. Jakie etapy polowania odegrał Wojski i za pomocą jakich dźwięków?
Koncert Wojskiego na rogu ukazuje kunszt Mickiewicza w opisywaniu obrazu, muzyki i wrażeń słowami. Stanowi połączenie słowa poetyckiego z melodią – synteza sztuk. Analizowany fragment jest swego rodzaju retardacją. Nadaje w ten sposób plastyczności i barw utworowi. Uzupełnia jego kompozycję.
- Pobudka: ,, odzew, dźwięczący, rześki”.
- Ujadanie psów: ,, jęki ,po jękach skomlą”
- Strzały myśliwych: ,, ton twardszy niż grzmot”.
- Odgłosy walczących zwierząt:,, długo przeraźliwie wyje”.
- Natężenie siły dźwięków zwiastowało triumfalne zakończenie polowania na niedźwiedzia: – „Dmie znowu, jakby w rogu były setne rogi, słychać, zmieszane wrzaski szczwania, gniewu, trwogi, / strzelców, psiarni i zwierząt; aż Wojski do góry podniósł róg i tryumfu hymn uderzył w chmury”.
4. Przeczytajcie fragment „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza Polonez (podręcznik, str. 179–180). Odtwórzcie kolejne czynności Wojskiego. Na podstawie opisu zachowania pierwszej pary odtwórzcie układ kroków i figur w polonezie.
POLONEZ
– taniec korowodowy (para za parą), dostojny, uroczysty, rozpoczyna bale, tempo umiarkowane, metrum ¾.
Polonez w „Panu Tadeuszu” jest ukazany w sposób niezwykle plastyczny. Dynamizm tańca pozwala czytelnikowi na wyobrażenie sobie staropolskiego tańca. Autor opisuje każdy krok i ruch bohaterów. Polonez w „Panu Tadeuszu” jest symbolem optymizmu, nadziei na lepsze jutro. Jest symbolem wiary w dobrą przyszłość. Szlachta już przemija, ale nadchodzi nowe pokolenie, które reprezentują Zosia i Tadeusz. Jest również symbolem przywiązania do tradycji, dlatego jest wciąż obecny w naszej kulturze i tańczy się go podczas wielu ważnych uroczystości. Polonez z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza jest symbolem pojednania, optymizmu, nadzieją na przyszłość. Jest także symbolem przemijającej Polski szlacheckiej z jej wadami i zaletami, z całą szlachecką tradycją.
- Przeczytaj z podręcznika fragment „Pana Tadeusza” zatytułowany „Emisariusz” str. 180–187 i na jego podstawie przygotuj informacje o najważniejszych wydarzeniach z życia Jacka Soplicy.
Pozdrawiam
Agnieszka Piekarska