06. 05. 2020r.
TEMAT: Społeczeństwo wobec władzy w PRL-u.
Celem dzisiejszej lekcji będzie omówienie przejawów oporu polskiego społeczeństwa wobec władzy komunistycznej w Polsce.
ZAGADNIENIA :
- Odwilż październikowa – odwilż polityczna w Polsce po śmierci Józefa Stalina objęła coraz więcej dziedzin życia publicznego – powszechnie krytykowano metody rządzenia, działalność cenzury. Domagano się współudziału robotników w zarządzaniu zakładami przemysłowymi. Ogłoszona w kwietniu 1956r. amnestia pozwoliła wyjść na wolność ok. 7 tys. więźniów politycznych, zrehabilitowano żołnierzy AK. Do początku czerwca 1956 r. uwolniono 28 tys. więźniów politycznych, uchylono wyroki w wielu sprawach. Władze, dla uspokojenia coraz gorętszych nastrojów, w czerwcu podniosły płace w górnictwie i przemyśle stoczniowym. W rzeczywistości, mimo pozornych ustępstw, komuniści nie zamierzali ustępować ani dzielić się władzą. Zapamiętaj! 8 października 1956 roku wolność odzyskał prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński. Nastąpiła pewna poprawa w stosunkach państwo-Kościół – przywrócono nauczanie religii w szkołach jako przedmiotu nieobowiązkowego, do swoich diecezji na Ziemiach Odzyskanych mogli powrócić biskupi, uchylono dekret z 1953 r. o obsadzaniu stanowisk kościelnych przez władze.
- Początek opozycji w Polsce – list 34 – dwuzdaniowy list protestacyjny polskich intelektualistów przeciw cenzurze w PRL, skierowany do premiera Józefa Cyrankiewicza, złożony 14 marca 1964 w Urzędzie Rady Ministrów przez Antoniego Słonimskiego. Nazwa listu odwołuje się do liczby osób, które go podpisały.
- Marzec 1968r. – wystąpienia studentów na Uniwersytecie Warszawskim – w lutym 1968 roku na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się akcja zbierania podpisów pod protestem w sprawie zdjęcia w styczniu 1968 roku ze sceny Teatru Narodowego przedstawienia Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Władze uważały, że fragmenty utworu są antyradzieckie, a społeczeństwo wita je oklaskami, co stanowiło w oczach władz prowokację. Bezpośrednią przyczyną wystąpienia studentów i środowiska akademickiego Warszawy i miast polskich było bezprawne usunięcie z Uniwersytetu Warszawskiego zatrzymanych wcześniej Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Studenci, oburzeni decyzją władz ministerialnych, 8 marca zebrali się na wiecu na dziedzińcu UW. Żądano powrotu relegowanych studentów na uczelnię. Wiec został rozpędzony W konsekwencji do więzień trafiło wielu studentów i pracowników akademickich – ponownie Jacek Kuroń i Karol Modzelewski. Władze rozpoczęły nagonkę na młodzież. Na znak solidarności z Warszawą w wielu miastach Polski – Krakowie, Poznaniu, Lublinie, Wrocławiu, Gdańsku – na uczelniach zwoływane były wiece i manifestacje – domagano się m.in. zlikwidowania cenzury, wyciągnięcia konsekwencji wobec winnych brutalnych metod interweniującej milicji, przywrócenia swobód demokratycznych. Ponownie interweniowała milicja rozpędzając manifestacje. Sytuacja stawała się napięta. Propaganda komunistyczna rozpętała falę nienawiści antyżydowskiej w środkach masowego przekazu. Nastąpiła fala represji wobec uczestników manifestacji. Represje były skuteczne, bo zdławiły ruch studencki. W konsekwencji fobii i nagonki antyżydowskiej i antyinteligenckiej z kraju wyjechało wielu wybitnych naukowców, ludzi kultury nie tylko żydowskiego pochodzenia.
4. Grudzień 1970r. – strajki robotników na Wybrzeżu – 12 grudnia 1970 roku władze wprowadziły tzw. „regulację cen” a w praktyce podniosły ceny na kilkadziesiąt towarów. Społeczeństwo dotknęło szczególnie podniesienie średnio o 15% cen na wyroby spożywcze. W odpowiedzi na decyzje władz już 14 grudnia w Stoczni Gdańskiej rozpoczął się protest stoczniowców, którzy po wiecu w stoczni ruszyli pod gmach KW PZPR. Ruch strajkowy ogarnął całe Trójmiasto. Dziesięciotysięczny tłum ponownie ruszył pod gmach partii. Budynek został spalony, ale na demonstrantów ruszyły specjalne oddziały MO. Rozpoczęły się starcia, aresztowania, byli zabici i ranni. Dnia 16 grudnia do Trójmiasta wprowadzono wojsko. Ponowiły się demonstracje, w których wojsko użyło broni, z czołgów strzelano do demonstrujących stoczniowców. Następnego dnia do masakry doszło koło stacji kolejowej i w innych miejscach miasta. Podobne wypadki miały miejsce w Szczecinie. Demonstranci ruszyli pod gmachy partyjne i państwowe. Milicja i wojsko spacyfikowało robotników – padło wielu zabitych i rannych, wielu trafiło do więzienia. Na Wybrzeżu, wobec apelu prymasa Wyszyńskiego i niejasnych obietnic władz, strajk początkowo zawieszono, a później przerwano. W konsekwencji wydarzeń z grudnia 1970 roku:
- nie udało się wywalczyć zmiany sposobu rządzenia, ale po raz pierwszy postawa robotników doprowadziła do zmiany ekipy rządzącej – zmiany okupionej wielką ilością ofiar – dane oficjalne są zaniżone: 45 zabitych, ponad 1100 rannych, prawie 3000 aresztowanych;
- sejm zatwierdził zmiany we władzach – odsunięto od władzy Władysława Gomułkę, a I sekretarzem KC PZPR został Edward Gierek,
- rząd wycofał się z podwyżek i zgodził się podnieść pensje;
Posłuchajcie piosenki w wykonaniu Kazika Staszewskiego pt. “Ballada o Janku Wiśniewskim” z filmu “Czarny Czwartek” !
PODSUMOWANIE:
Wydarzenia w Polsce z 1968 oraz 1970 roku były świadectwem oporu polskiego społeczeństwa wobec władzy w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Polacy dali wyraz swojemu niezadowoleniu i odważyli się na masowe i zdecydowane wystąpienia wobec polityki rządu. Był to wyraz silnej opozycji i początek trudnej drogi do demokracji w Polsce.
Bardzo proszę znajdźcie informacje kim był pierwowzór postaci Janka Wiśniewskiego – bohatera piosenki Kazika.
Wszelkie pytania i informacje zwrotne należy kierować poprzez komunikator, e-dziennik lub e-mail zelaga@wp.pl wpisując w tytule wiadomości imię i nazwisko ucznia oraz klasę.
Pozdrawiam
Agnieszka Żelazowska