31.03.2020r. TEMAT: Dominacja ZSRR w Europie Środkowej i Wschodniej.
Celem lekcji będzie omówienie, na czym polegała dominacja ZSRR w Europie Środkowej i Wschodniej oraz jakie były tego konsekwencje dla państw leżących w strefie wpływów ZSRR.
Wprowadzenie do tematu:
Po II wojnie światowej ustala się dwubiegunowy system polityczno-gospodarczy zwany zimną wojną. Świat dzieli się na dwa rywalizujące bloki polityczne:
– blok związanych ze Związkiem Sowieckiem, nazywany blokiem państw realnego socjalizmu lub blokiem państw demokracji ludowe
– blok związanych ze Stanami Zjednoczonymi państw demokracji zachodniej.
Ten podział był najbardziej wyraźny na przykładzie państwa niemieckiego, które w 1949 r. zostało podzielone na RFN i NRD.
Zagadnienia do tematu:
1. Sowietyzacja Europy Środkowo – Wschodniej
a) pojęcie sowietyzacji –– proces narzucania państwom i narodom zależnym od ZSRR, radzieckiego modelu gospodarczego, społecznego i ustrojowego.
b) cele sowietyzacji – powstanie krajów demokracji ludowej, krajów satelickich ZSRR, w których rządziły partie komunistyczne kontrolowane przez ZSRR,
c) Jugosławia – na czele stanął Josii Broz-Tito, który wyzwolił kraj bez pomocy Armii Czerwonej. Nie
chciał przyjąć modelu radzieckiego, co doprowadziło do zerwania stosunków radziecko – jugosłowiańskich. Jugosławia nawiązała stosunki z krajami zachodnimi.
2. Instytucje kontroli państw demokracji ludowej przez ZSRR
a) 1947 r. powstanie Kominformu – Biura Informacji Partii Komunistycznych i Robotniczych na
konferencji w Szklarskiej Porębie.
b) 1949 r. – powstanie RWPG – Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej z siedzibą w Moskwie.
Jej celem była koordynacja i rozwijanie współpracy gospodarczej między państwami bloku
wschodniego oraz odizolowanie ich od rynku światowego.
c) 1955 r. – powstanie Układu Warszawskiego, sojuszu polityczno – wojskowego państw Bloku
Wschodniego. Umowę podpisano w Warszawie lecz siedzibą Układu Warszawskiego była Moskwa.
3. Śmierć Józefa Stalina.
W marcu 1953 r. zmarł Stalin. Za ostatnie czystki obarczono winą szefa NKWD Berię i go stracono. Walkę o władzę wygrał Nikita Chruszczow, który został I Sekretarzem KC KPZR (Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego).
4. Blok wschodni w epoce Nikity Chruszczowa 1953 – 1964.
a) tajny referat na XX Zjeździe KPZR 1956 r. – ujawniono i potępiono zbrodnie Stalina, potępiono kult
jednostki. Miał on olbrzymi wpływ na proces destalinizacji ZSRR i innych państw bloku wschodniego.
b) rozpoczął się proces „odwilży”(destalinizacji), czyli liberalizacji życia i stosunków wewnętrznych.
Polegał on na:
– wypuszczeniu z więzień i łagrów części więźniów niesłusznie skazanych, zrehabilitowano wiele osób, często pośmiertnie,
– zaprzestano masowych represji i inwigilacji społeczeństwa,
– ograniczono rolę służb bezpieczeństwa,
– złagodzono cenzurę; pojawiły się pisma dyskusyjne, – artyści odeszli od socrealizmu,
c) w 1958 r. proces odwilży się zakończył. ponownie zaczęto represjonować społeczeństwo.
5. Skutki odwilży – wystąpienia społeczne w krajach tzw. demokracji ludowej
a) czerwiec 1956 – wystąpienia w Poznaniu – strajk i manifestacje robotników zakończone
interwencją wojsk polskich; manifestacje stłumiono siłą.
b) październik 1956 r. w Polsce – Chruszczow wyraził zgodę na objęcie funkcji I sekretarza KC PZPR
przez Władysława Gomułkę
c) wydarzenia 1956 r. na Węgrzech
6. Rządy Leonida Breżniewa w ZSRR 1964 – 1982
Następuje neostaliznizacja – centralizacja władzy, nasilenie represji wobec opozycji, polityka ograniczonej suwerenności w stosunkach z krajami bloku wschodniego (ograniczenie
suwerenności państw satelickich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej. ZSRR zastrzegał
sobie prawo interwencji na terytorium każdego państwa socjalistycznego, którego ustrój
socjalistyczny był zagrożony).
7. „Praska wiosna” 1968 r.
! Analizując zagadnienia proszę zwrócić szczególną uwagę na treści, pojęcia zaznaczone pogrubieniem
Bardzo proszę o przeczytanie z podręczniku tematu ze str. 270 , następnie proszę o zapoznanie się z materiałem dydaktycznym na stronie:
https:/ epodreczniki.pl/a/kraje-demokracji-ludowej/DQLqo3U78
Podsumowanie :
Na podstawie prezentacji https://prezi.com/5b4uct87lk1l/dominacja-zsrr-w-europie-srodkowej-i-wschodniej/
poproszę o krótkie odpowiedzi na pytania :
dla wszystkich:
1. Jakie państwa tworzyły tzw blok wschodni?
2. Jakie cele miał Układ Warszawski? 3. Jaką rolę odegrał Nikita Chruszczow po śmierci Józefa Stalina? 4. Na czym polegała reforma Michaiła Gorbaczowa?
dla chętnych:
1. Jakie znaczenie miało powstanie na Węgrzech w 1956r.?
2. Czym była tzw. praska wiosna?