31.03.2020r. TEMAT: Przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich XII-XIII w.
Celem lekcji będzie zapoznanie z konsekwencjami podziału Polski na dzielnice w zakresie gospodarki i zmian społecznych.
Wprowadzenie do lekcji
Film krótko prezentuje strukturę podziału Polski na dzielnice po śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138r. Zwróć uwagę jak Polska została podzielona, komu przypadła tzw. dzielnica senioralna?
Zagadnienia do tematu lekcji:
- Lokacje wsi na prawie niemieckim. – bardzo proszę dokładnie zapoznać się z tekstem, a następnie w zeszytach przedmiotowych opisać jak wyglądał proces lokacji na prawie niemieckim. Osadnictwo niemieckie stało się bardzo ważnym elementem gospodarczo – społecznej przebudowy Polski w XIII wieku. Najstarszą informację o osadnikach niemieckich znaleziono w dokumencie księcia Bolesława I Wysokiego wystawionym w 1175 roku dla klasztoru cystersów w Lubiążu. Osadnictwo niemieckie rozwinęło się najwcześniej i najsilniej właśnie na Śląsku. Przebieg kolonizacyjny niemal wszędzie wyglądał tak samo. Między właścicielem ziemi, a przedsiębiorca została zawiera odpowiednia umowa – tzw. akt lokacyjny. Przedsiębiorca podejmował się w nim zorganizować osadę na nowych już zasadach. Przedsiębiorca ten zwany w dokumentach zasadźcą – dalej sołtysem lub wójtem, zawierał z kolei odpowiednie umowy z kolonistami – mieszkańcami przyszłej wsi. Każdy z tych kolonistów – chłopów – otrzymywał taki sam kawałek ziemi. Cała włości musiała być więc najpierw dokładnie wymierzona, tak aby móc wyznaczyć gospodarstwa o tej samej powierzchni i o podobnej jakości gruntu. Nie mogło być tak, iż jeden chłop otrzymywał ziemię bardzo żyzna i urodzajną, a drugi ziemię mało urodzajną i nie nadająca się do pełnego gospodarowania i eksploatacji. Jedna działka chłopska (wymierzona na oko) wynosiła 1 łan, tj. około 16 ha. Sam akt lokacyjny określał także z jakiego lasu i z jakich wód znajdujących się na terenie wsi mogli korzystać chłopi. Spośród mieszkańców wsi należało również wybrać tzw. ławę, a więc sąd, który pod przewodnictwem sołtysa zajmował się sprawami karnymi i cywilnymi. Chłopi w zamian za przywileje zawarte w samym akcie, zobowiązywali się do płacenia określonej renty pieniężnej i danin naturalnych na rzecz właściciela. Jednak pierwsze kilka lat po założeniu wsi, był to tzw. okres wolnizny, chłopi zostali zwolnieni z wszelkich obciążeń. Czas ten miał być przeznaczony dla zagospodarowanie. Największe przywileje na wsi miał oczywiście sołtys. Mógł on wymierzyć dla siebie większy obszar ziemi wolnej od czynszu. Ponadto miał on także prawo zakładania i prowadzenia karczmy oraz pobierał 1/6 czynszów oddawanych przez chłopu panu i 1/3 dochodów z opłat składnych ławie za rozpatrywanie spraw. Prawo niemieckie było korzystne dla osadników, gdyż po spłaceniu renty mogli sami dysponować nadwyżką. Oparte było na zasadzie wolności osobistej osadników, którzy mogli opuścić wieś po uregulowaniu wszystkich świadczeń i odpracowaniu lat wolnizny.
- Lokacje miast. – proszę o zapoznanie się z materiałem w podręczniku na str. 258 i wypisanie najstarszych miast w Polsce lokowanych na prawie niemieckim
- Rozwój gospodarczy.
- Początki kształtowania się stanów w Polsce.
Bardzo proszę zapoznać się z materiałem w podręczniku na str. 257 oraz materiałami z e-podręcznika:
https://epodreczniki.pl/a/rewolucja-spoleczna-i-gospodarcza-na-ziemiach-piastow-w-xiii-w/D10bg5eoS zwracając szczególną uwagę na proces zmian społecznych- stosunek chrześcijańskiej Europy do ludności żydowskiej w średniowieczu
Podsumowanie:
Polska w XIII–XIV wieku, w porównaniu z XI wiekiem i 1. połową XII w., była krajem ludniejszym. Zamieszkiwała ją dużo bardziej zróżnicowana – pod wieloma względami – ludność. Jednocześnie była też krajem o kulturze bliższej tej, która charakteryzowała społeczności Europy Zachodniej. Nie przypadkiem część badaczy mówi o „europeizacji” Polski i krajów sąsiednich właśnie w XIII wieku. Ale ceną za przyśpieszone zmiany cywilizacyjne i kulturowe było osłabienie spójności społeczeństwa Polski. Pytanie o istnienie jednej polskiej wspólnoty politycznej i kulturowej stawało się bardzo aktualne.
Kochani, potwierdzeniem Waszej aktywności na lekcji będzie przesłanie zadań domowych na adres: zelaga@wp.pl lub na e-dziennik – wpisujcie w tytule imię i nazwisko oraz klasę ( to usprawni mi moją pracę oraz ocenianie Waszych prac).
Dzisiejsza praca może być zdjęciem notatki z zeszytu, przesłanej do mnie na komunikator-messenger (proszę nie zapomnieć o zamieszczeniu w widocznym miejscu swoich danych).
Jestem do Waszej dyspozycji codziennie od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-14.00 lub w innym czasie po wcześniejszym uzgodnieniu.
Pozdrawiam
A.Żelazowska