26. 05. 2020r.
TEMAT: Kultura umysłowa wieków średnich.
Celem dzisiejszej lekcji będzie omówienie podstawowych cech kultury średniowiecznej oraz procesu powstawania książek w wiekach średnich.
Zagadnienia do lekcji: (podręcznik str. 306-312)
- Uniwersalizm kultury średniowiecznej – w okresie średniowiecza Europa była bardzo niejednolitym kontynentem pod względem politycznym i państwowym. Jednolitą całość stanowiła tylko kultura. Prawie wszędzie wyznawano tę samą religię, odwoływano się do wspólnych tradycji, a style architektoniczne były niemal takie same we wszystkich państwach europejskich. Poza tym wśród ludzi wykształconych istniał jeden wspólny język – łacina, za pomocą którego mogli porozumieć się między sobą, pisać listy, jak również dzieła naukowe czy traktaty.
- Blaski i cienie średniowiecznej kultury umysłowej:
- kultura dworska
- kultura rycerstwa
- kultura plebejska
3. Średniowieczna teologia i filozofia – w średniowieczu ważną funkcję pełnili ojcowie Kościoła, do których należeli filozofowie i teologowie kościelni, piszący wiele interesujących dzieł cieszących się autorytetem i uznaniem. o rycerzu, który oddał życie w obronie ojczyzny.
1267 rok – Jadwiga Śląska zostaje uznana za świętą. Jest to jedna z nielicznych kobiet żyjących w średniowieczu, która wyszła z cienia mężczyzn i zyskała uznanie wśród wielu ludzi. Znana była szczególnie z niezwykłej pobożności oraz fundowania klasztorów, a także niesienia pomocy chorym i biednym.
Scholastyka – kierunek filozoficzny zwany również filozofią szkolną, który powstał w średniowieczu. Jej głównym założeniem było udowadnianie wszelkich twierdzeń, opierając się na prawdach zawartych w Biblii oraz traktatach religijnych bądź niektórych pismach antycznych.
Do najwybitniejszych scholastyków średniowiecznych zalicza się św. Tomasza z Akwinu, który pochodził z zakonu dominikanów. Był bardzo wykształconym człowiekiem, uczył się we Francji, Włoszech i w Niemczech. Tworzył wiele pism, łącząc w nich myśl antyczną z religią chrześcijańską.
4. Uniwersytety w średniowieczu – na terenie Europy powstawało wiele średniowiecznych uniwersytetów. Do najstarszych z nich zalicza się uniwersytet w Paryżu i w Bolonii. Wszystkie przedmioty były wówczas przedstawiane jako gmach, a jego części jak ściany, dach czy fundament odpowiadały poszczególnym naukom, np. teologia symbolizowała jego dach. W Polsce pierwszy uniwersytet powstał w Krakowie w 1364r. z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Uczniowie studiujący na uniwersytetach zwani byli żakami, mieli do opanowania nauki, będące podstawą średniowiecznego wykształcenia, które zwano siedmioma sztukami wyzwolonymi. Żacy, którzy pomyślnie opanowali wiedzę z zakresu wszystkich tych przedmiotów, zyskali tytuł bakałarza.
5. Pismo i książka w średniowieczu- Księgi powstawały poprzez przepisywanie w klasztorach przez mnichów i kapłanów, były bardzo drogie oraz cenne, nie były powszechne. Księgi zdobione były m.in. inicjałami oraz herbami. Zazwyczaj zawierały modlitwy, bądź inne bardzo cenne rzeczy.
Jak powstawały średniowieczne księgi
a) do XIII w. czytać i pisać potrafili przede wszystkim duchowni, którzy byli w tej dziedzinie monopolistami; olbrzymia większość społeczeństwa to analfabeci. Nawet pod koniec średniowiecza umiejętność pisania i czytania zastrzeżona była dla wąskiego grona – elit,
b) rozwój miast i szkolnictwa miejskiego przełamał monopol księży i zakonników na tę umiejętność. Była ona konieczna w takich zawodach jak: notariusz, lekarz, kupiec, prawnik,
c) rozwój administracji monarszej przyczynił się do wzrostu zapotrzebowania na wykształconych urzędników,
d) w XIV i XV w. upowszechniło się czytelnictwo wśród elit świeckich. Przyczyniło się do tego zmniejszenie formatu ksiąg i zmniejszyły się koszty ich wytwarzania – zrezygnowano z bogatych zdobień i zastąpiono pergamin papierem. Były to głównie osobiste modlitewniki, poradniki życia duchowego, ewangeliarze, psałterze,
e) rozwijała się epistolografia – prywatna korespondencja
f) pod koniec średniowiecza w 1450 r. Jan Gutenberg wynalazł ruchomą czcionkę, co zrewolucjonizowało piśmiennictwo – dzięki drukowi książek było ich dużo więcej i stały się bardziej dostępne
PODSUMOWANIE:
Swoje wiadomości możecie uzupełnić w oparciu o film.
Zadania do realizacji po dzisiejszej lekcji:
- Jako notatkę z lekcji proszę, abyście zapisali w zeszytach przedmiotowych wszystkie informacje zaznaczone wytłuszczonym drukiem – będzie to potwierdzenie aktywności.
- Proszę jako pracę domowa wyjaśnić pojęcia: teologia, tomizm, hagiografia, Sorbona.
- Dla chętnych: proszę opisać proces powstawania ksiąg w średniowieczu.
Wszelkie pytania i informacje zwrotne proszę kierować poprzez komunikator, e-dziennik lub e-mail zelaga@wp.pl wpisując w tytule wiadomości imię i nazwisko ucznia oraz klasę.
Pozdrawiam!
Agnieszka Żelazowska